آبله مرغان (واریسلا)

آبله مُرغان چیست؟
آبله مُرغان یک بیماری عفونی است که سبب ایجاد دانه‌های تاول‌ی خارش دار می‌شود و بسیار مسری است و خیلی سریع از فردی به فرد دیگر انتقال می‌یابد. عامل ایجاد این بیماری یک ویروس است به نام واریسلا ـ زوستر (VZV). این ویروس پس از تماس با فرد آلوده، از طریق بینی و دهان وارد بدن می‌شود.
فردی که به آبله مُرغان مبتلا است می‌تواند این عفونت را از دو روز قبل از بروز دانه‌های تاولی تا زمانی که روی تمام این دانه‌ها پوسته‌ و کِبِره بسته شود؛ به دیگران انتقال دهد. وقتی یک فرد به آبل‌مرغان مبتلا می‌شود، تا آخر عمر نسبت به آن ایمنی پیدا می‌کند و دیگر تا آخر عمر به آن مبتلا نخواهد شد، اما این امر در مورد کودکانی که در سن خیلی پایین به آبله‌مرغان مبتلا می‌شوند، ممکن است صادق نباشد. بچه‌های کوچک معمولاً ابتلای خفیفی می‌گیرند و برای همین ممکن است در برابر آن ایمنی مادام‌العمر پیدا نمی‌کنند.

از آنجایی که آبله‌مرغان بسیار مسری است، در 90 درصد خانواده‌ی بیماران، در صورتی‌که با فرد مبتلا در یک خانه زندگی کنند و ایمنی به آبله‌مرغان نداشته باشند، به آن مبتلا خواهند شد. امروزه تعداد ابتلا به ابله مرغان بسیار کم است چرا که واکسن آن موجود است و برای تمامی کودکان به کار می‌رود.
آبله‌مرغان بیماری آزاردهنده‌ای است که در اغلب موارد خود به خود بهبود می‌یابد. اما می‌تواند با عوارض خطرناکی نیز همراه باشد و حتی منجر به مرگ شود. در یک‌ درصد کودکانی که به آبله‌مرغان مبتلا می‌شوند، عفونت شدید ریوی (پنومونی)، عفونت مغزی (آنسفالیت) یا مشکلات کبدی به وجود می آید. این خطرات برای بالغین و بزرگسالان نیز وجود دارد.

بعد از اینکه فرد آبله‌مرغان می گیرد، به طور معمول ویروس در سیستم عصبی فرد پنهان می‌شود و تا آخر عمر وی در آنجا باقی می‌ماند. در بقیه‌ی زندگی فرد اگر به هر دلیلی (بیماری، استرس یا دارو) سیستم ایمنی ضعیف شود، این ویروس مجدداً فعال می‌شود. افزایش سن نیز یکی از دلالیل شایع برای فعالیت مجدد این عفونت است. به این عفونت مجدداً فعال شده، شینگل یا زونــــــــا گفته می‌شود. در زونــــــــــــا دانه‌های تاولی بسیار دردناکی به وجود می‌اید که اغلب در صورت، جلوی قفسه‌ی سینه و پشت آن رخ می‌دهد. درست در محدوده‌‌ی منطقه‌ای که توسط یک یا دو عصب حسی، عصب رسانی می‌شود.

علایم آبله‌مرغــــــــان
علایم آبله‌مرغان، دو تا سه هفته پس از تماس با فرد مبتلا زخ می‌دهد. یعنی دوره‌ی کمون آبله‌مرغان دو تا سه هفته است. ابتدا علایم عمومی مانند تب و بی‌حالی ایجاد می‌شود. سپس دانه‌های قرمز رنگ پراکنده‌ای در بدن رخ می‌دهد که سریعاً این ضایعات تاولی و آب‌دار می‌شوند. این دانه‌ها بسیار خارش دار هستند. ابتدا دانه‌ها در تنه و صورت ایجاد می‌شوند و بعد به سمت اندام‌ها پیش می‌روند. این تاول‌های ریز ترکیده و بعد روی آنها پوسته‌ای کبره مانند تشکیل می شود. در یک آن در فرد همه‌ی مراحل این دانه‌ها قابل مشاهده است. ممکن است این دانه‌ها در هرجایی ازبدن و حتی در مخاط دهان، حلق و واژن آناحیه‌ی تناسلی) نیز دیده شوند. تعداد این ضایعات می‌تواند کم یا بسیار زیاد باشد.

عوارض آبله‌مُـــــــــرغان
عفونی شدن ضایعات پوستی به وسیله ی باکتری‌ها؛ این امر می‌تواند موجب ایجاد شوک عفونی یا تورم دردناک اندام (فاشئیت نکروزان) شود یا سبب شود که پس از بهبودی اسکار تشکیل شده و جای ضایعات روی پوست برای همیشه باقی بماند.
پنومونی یا عفونت ریوی که با علایمی مانند تندی نفس، سرفه، تنگی نفس، کبودی صورت و گاهی دفع خلط خونی خود را نشان می‌دهد.
آسیب حاد مخچه‌ای که معمولاً سه هفته پس از بروز دانه‌های تاولی رخ می‌دهد.
سندرم رِی که در صورتی که کودک مبتلا به آبله‌مرغان آسپیرین مصرف کند، می تواند رخ دهد. در این حالت کودک دچار تهوع، استفراغ و کاهش سطح هوشیاری می‌شود. سپس اختلال کبدی محرز می‌شود.

تشخیص آبله‌مرغــــــان
پزشک با توجه به شرح حال بیمار و معاینه‌ی وی می‌تواند تشخیص آبله‌مرغان را مطرح کند. به خصوص اگر فرد سابقه‌ی ابتلا به آبله‌مرغان یا ریافت واکسن آن را نداشته باشد و نیز تماس با فرد مبتلا به آبله‌مرغان داشته باشد؛ تشخیص آسان‌تر می‌شود. برای تشخیص آبله‌مرغان آزمایشات ایمونولوژیک نیز قابل انجام است، اما در اغلب موارد نیازی به آن نیست. ممکن است نمونه‌ای از ترشحات تاول برای بررسی در زیر میکروسکوپ برداشته شود.

زمان مورد انتظار در آبـــــــله‌مرغان
در آبله مرغان پس از علایم عمومی (تب و بی‌حالی) دانه‌های تاولی در عرض 3 تا 5 روز شکل می‌گیرند و سپس در عرض 7 تا 10 روز ترکیده و پوسته می‌بندند (کراسته می‌شوند). در یک کودک سالم که به آبله‌مرغان مبتلا شده، پوست در عرض 2 تا 4 هفته به شکل طبیعی خود باز‌می‌گردد، هرچند که ممکن است جای برخی از دانه‌های تاولی به صورت اسکار بر پوست باقی بماند.

درمان آبلـــــــــه مرغان
ممکن است پزشک از داروهای ضدویروس (آسیکلوویر) برای کاهش علایم بیماری در بزرگسالان استفاده نماید، اما آسیکلوویر تنها زمانی مؤثر است که در عرض 24 ساعت اول پس از بروز بیماری تجویز شود. کودکان سالمی که به آبه‌مرغان مبتلا می‌شوند، معمولاً به آسیکلوویر نیازی ندارند چرا که به نظر نمی‌رسد این دارو بتواند چندان کمکی به آنها بکند. به هرحال پزشک تشخیص می‌دهد که این دارو را تجویز کند یا نه!

اغلب درمان‌های آبله‌مرغان در این جهت است که خارش آزاردهندهی ضایعات پوستی را تسکین دهند و به این صورت از پاره شدن و عفونی شدن دانه‌های تاولی در اثر خاراندن، پیشگیری شود. ممکن است پزشک پمادها و لوسیون‌ةایی به این منظور توصیه نماید. کوتاه کردن و تمیز نگه‌داشتن ناخن‌ها نیز مسئله‌ی مهمی است. اگر خارش با کمپرس خشک کننده، پماد و لوسیون کنترل نشود، ممکن است آنتی‌هیستامین خوراکی تجویز شود (مانند دیفن‌هیدرامین). برای کاهش تب در کودکان باید از تب‌برهای غیر‌اسپیرینی مانند استامینوفن استفاده شود. هرگز به کودکی که به آبله‌مرغان مبتلا ست، آسپیـــرین ندهید چرا که ممکن است سندرم رِی ایجاد شود که خطر مرگ دارد. گاهی که ضایعات پوستی عفونی می‌شوند، باید آنتی‌بیوتیک مصرف شود.
درمان‌های تخصصی‌تر برای موارد خاص و پیچیده، بروز عوارض و یا وجود بیماری‌های همراه دیگر، باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.

چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت؟
زمانی که علایم آبله‌مرغان رخ می دهد، باید برای تأیید تشخیص به پزشک مراجعه کنید. به خصوص وقتی که در خانه همراه با بیمار افرادی زندگی می‌کنند که به دلایلی نمی‌توانند خوب با عفونت‌ها مبارزه کند (مانند ابتلا به سرطان یا مصرف کورتون و ...)
افرادی با فرد مبتلا هم خانه هستند که قبلاً به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند یا واکسن آن را دریافت نکرده‌اند.
وجود خانم باردار در خانه‌ی فرد مبتلا.

در افرادی که تشخیص آبله‌مرغان در آنها مسجل شده است، در صورت وجود علایم زیر باید فوری با پزشک تماس گرفته شود:
- تب بـالا
- خارشی که با دارو و کمپرس تسکین نمی‌یابد.
- دانه‌ای تاولی‌ایی که عفونی شده، دردناک هستند، متورم شده‌اند یا پر از چرک هستند.
- علایم عفونت مغزی مانند سردرد شدید، خواب‌آلودگی و تهوع.
- علایم عفونت ریوی مانند سرفه و تنگی نفس.

برای کاهش سرایت آبله‌مرغان، فرد مبتلا باید از تماس با افرادی که در برابر آبله‌مرغان ایمن نیستند، و به خصوص از تمای با کسانی که به هرد لیل سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بپرهیزد.
اگر با کسی که آبله‌مرغان داشته است، در تماس بوده‌اید یا اگر یکی از عضای خانواده‌ی شما به آبله‌مرغان مبتلا شده است، در مورد پیشگیری از آبله‌مرغان، از پزشک خود سؤال کنید. بسته به میزان زمانی که از تماس با فرد مبتلا گذشته باشد، پزشک می‌تواند از ایمونوگلوبولین واریسلازوستر یا از آسیکلوویر برای پیشگیری استفاده نماید.

واکسن آبله‌مرغــــان یا همان واکسن واریسلا، از یک تا 12 سال به صورت یک دوز است ولی از 13 سال به بالا، دو بار، به فاصله‌ی 4 هفته انجام می شود.