سوء هاضمه چیست؟
سوء هاضمه یک اصطلاح کلی برای شرح مشکلات و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم (شامل سوزشِ سرِدل، برگشت غذا از معده به سمت بالا و دیس‌پپسی و ... ) است. در واقع سوءهاضمه یک بیماری تنها نیست که بتوان آن را با چشم غیرمسلح یا با میکروسکوپ دید؛ بلکه مجموعه‌ای از نشانه ها و علایمی است که ممکن است شما تجربه کنید.

علایم سوء‌ هاضمه می‌تواند شامل این موارد باشد: سوزش سرِ دل، برگشت غذا از معده به سمت بالا، درد در ناحیه‌ی بالای ناف، نفخ، آروغ (با یا بدون استفراغ) ، تهوع، احساس پری شکم، سیری زودرس پس از خوردن مقدار کمی غذا یا احساس پری معده تا ساعت‌ها پس از صرف غذا، اتساع شکم و صدای قار وقور زیاد در معده. منشاء علایم سوء هاضمه قسمت فوقانی دستگاه گوارش، یعنی معده و ابتدای روده‌ی باریک است. اغلب علایم با خوردن غذا تحریک می‌شوند، یعنی در زمانی که قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش باید با هماهنگی هم به کار بیفتند و اگر عملکردشان طبیعی نباشد، علایم سوء هاضمه ظاهر می‌شود.

با آنکه سوء هاضمه شایع است ولی ممکن است هر فرد آن را به شکلی متفاوت تجربه کند. نشانه‌های سوء ‌هاضمه ممکن است گاه‌به‌گاه حس شده یا در اغلب ساعات روز وجود داشته باشند.

علل سوء هاضمه کدامند؟
- ریفلاکس گاسترو اِزوفاژیال یا همان بازگشت محتویاتِ معده به مری
- زخم‌های گوارشی مانند زخم معده یا زخم اثنی‌عشر
- التهاب مزمن پانکراس
- سندرم روده‌ی تحریک پذیر
- آلودگی معده با میکروب هلیکوباکترپیلوری
- مصرف برخی داروها مانند انواع مسکن از جمله آسپیرین، قرصهای جلوگیری از بارداری (حاوی استروژن)، داروهای استروئیدی، برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای تیروئید
- مشکلات تیروئید
- سرطان معده (به ندرت)

برخی موارد مربوط به الگوی زندگی نیز می‌توانند سبب ایجاد یا تشدید سوء هاضمه شوند:
- پر خوری یا سریع غذا خوردن
- زیاده‌روی در نوشیدن الکل
- سیگار کشیدن
- فشار‌های روحی و خستگی بیش‌از حد

گاهی برخی افراد دچار سوء‌هاضمه‌ای مزمن هستند که به هیچ یک از موارد فوق ارتباطی ندارد. به این نوع سوء‌هاضمه، سوء‌هاضمه‌ی عملکردی یا غیرزخمی گفته می شود. که از علل آن می‌توان به اختلالات حرکتی معده و افزایش حساسیت در برخی اعصاب دستگاه گوارش  اشاره کرد. بیش از نیمی از موارد سوءهاضمه، عملکردی هستند.

گاهی ممکن است خانمها در اوایل یا اواسط بارداری دچار سوإ‌هاضمه شوند. به نظر می‌رسد این سوء‌هاضمه با عوامل مربوط به بارداری در ارتباط باشد، مثلا هورمون‌هایی که سبب شلی عضلات دستگاه گوارش می‌شوند یا فشار رحم‌ِ بزرگ شده بر معده.

سوء‌هاضمه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
هر فرد در صورت مشاهده‌ی علایم سوء هاضمه باید به پزشک مراجعه نماید تا دلایل جدی و مهم آن بررسی شوند. بسیار مهم است که علایمی را که حس‌می‌کنید، به شکلی دقیق، مفید و مختصر به پزشک توضیح دهید. چرا که همان‌طوری که عبارت سوء‌هاضمه بسیار کلی است، دامنه ی علل آن نیز وسیع است و همکاری صحیح و دقیق شما با پزشک، تشخیص و درمان را ساده‌تر می‌کند. پزشک موارد جدی را بررسی می‌کند. ممکن است نیاز باشد که آزمایش خون و تصویربرداری (سونوگرافی، عکس ساده یا حتی اندوسکوپی) انجام شود.

درمان سوء‌هاضمه چیست؟
از آنجایی که سوء هاضمه بیشتر مجموعه‌ای از علایم است تا یک بیماری مشخص؛ درمان معمولاً به عوامل ایجاد آن بستگی دارد.
گاهی سوء‌هاضمه خفیف است و هربار که روی می‌دهد، بدون اقدامات درمانی پزشکی، خودبخود رفع می‌شود و بررسی‌های پزشک نیز یافته‌ی مهمی را نشان نمی‌دهد. در این موارد گاه بیمار به اقدام خاصی نیاز ندارد. اما به هر‌حال مواردی هست که می‌تواند به بهبود سوء‌هاضمه کمک کند:

- از جویدن غذا با دهان نیمه‌باز، صحبت کردن هنگام غذا خوردن و یا تند تند غذا خوردن بپرهیزید. این کارها سبب می‌شوند که شما همراه غذا مقدار زیادی هوا ببلعید که این امر سبب تحریک سوء‌هاضمه می‌شود.
- سعی کنید که آب یا نوشیدنی را پس از اتمام غذا خوردن بنوشید نه در بین غذا‌خوردن!
- از خوردن غذا در شب، دیر وقت (با فاصله‌کم از زمان خوابیدن) اجتناب کنید.
- سعی کنید پس از غذا خوردن در حال استراحت و تمدد اعصاب باشید و نه فعالیت فیزیکی و هیجانی!
- از خوردن غذاهای تند و پرادویه بپرهیزید.
- از خوردن نوشیدنی‌های الکلی اجتناب نمایید.
- در صورت امکان از خوردن داروهایی که سبب سوء‌هاضمه می‌شوند پرهیز کنید.

اگر با رعایت موارد فوق، سوء‌هاضمه‌ی شما بهتر نشد، شاید نیاز باشد که پزشک برای شما دارو تجویز کند.