هپاتیت
هپاتیت به معنای التهاب کبد است. هپاتیت انواع مختلفی دارد. این بیماری چندین علت دارد.

یکی از علل هپاتیت عفونت است.  اغلب هپاتیت‌های عفونی به وسیله‌ی ویروس‌های هپاتیت A، B و C ایجاد می‌شود (هپاتیت‌های ویروسی). عفونت با هریک از این ویروس‌ها ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند یا ممکن است که فقط علایم خفیفی مانند سرماخوردگی ایجاد شود. هپاتیت A معمولاً یک بیماری کوتاه مدت است (هپاتیت حاد) اما هپاتیت B و C اغلب بعد از طیِ دوره‌ی حاد، سبب ایجاد بیماری طولانی مدت (مزمن) می‌شوند.

از دیگر هپاتیت‌‌های ویروسی می‌توان به هپاتیت D و هپاتیت E اشاره کرد . به جز ویروس‌های هپاتیت نام برده شده،‌ ویروس‌های دیگری هم هستند که علاوه بر بیماری‌های مختلفی که ایجاد می‌کنند، قادر به ایجاد هپاتیت نیز هستند، ‌مانند ویروس اپشتین‌بار. هپاتیت عفونی ممکن است با قارچ‌ها، باکتری‌ها و یا انگل‌ها هم ایجاد شود.

در هپاتیت مزمن، التهاب کبد حداقل شش ماه طول می‌کشد. این موقعیت می‌تواند خفیف بوده نسبتاً آسیب کمی وارد ‌کند یا ممکن است جدی‌تر بوده باعث تخریب تعداد زیادی از سلول‌های کبدی شود. برخی موارد به سیروز کبدی، سرطان کبد یا نارسایی کبدی منجر می‌شوند. از علل هپاتیت مزمن علاوه بر ویروس‌های هپاتیت B و C و D، می‌توان به هپاتیت الکلی، هپاتیت اتوایمیون،‌ هپاتیت مزمن ناشی از داروها و استئاتو هپاتیت غیرالکلی اشاره کرد.

هپاتیت‌های ویروسی:
هپاتیت‌های ویروسی از نظر تظاهرات بالینی،‌نحوه‌ی انتقال یا سرایت، پیش‌آگهی و غیره تفاوت‌هایی با هم دارند.

هپاتیت D شایع نیست و تنها کسانی را که به هپاتیت B مبتلا هستند، گرفتار می‌کند و به طور کلی سبب تشدید و شعله‌ور شدن هپاتیت فعال می‌شود.
هپاتیت E به طور عمده در کشورهای توسعه نیافته رخ می‌دهد.  هپاتیت E می‌تواند آب را آلوده کند و در منطقه‌ای همه‌گیری ایجاد نماید.

علایم هپاتیت ویروسی:
هپاتیت‌های ویروسی معمولاً پس از یک دوره‌ی کُمون که مدت آن به نوع ویروس بستگی دارد؛ خود را نشان می‌دهند. منظور از دوره‌ی‌ کمون، فاصله‌ی زمانی مابینِ ورود ویروس به بدن تا بروز علایم بیماری است. بسته به نوع ویروس دوره‌ی کمون می‌تواند از دوهفته تا 12 هفته باشد!

ابتدا یک دوره‌ی حاد ابتلا وجود دارد. در برخی انواع ویروس‌ها پس از طی دوره‌ی حاد، هپاتیت باقی می‌ماند و بیماری مزمن ایجاد می‌شود (مانند هپاتیت B و C‌ ).
علایم اولیه و مقدماتی هپاتیت حاد، عمومی بوده و بسیار متغیر است. علایمی مانند بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، سستی و ضعف، درد مفاصل و عضلات، سردرد، ترس از نور، گلو درد، سرفه و زکام ممکن است وجود داشته باشند. غالباً تغییر در حس بویایی و چشایی نیز وجود دارد. سپس بعد از چند روز، ادرار بیمار تیره و مدفوع کم‌رنگ می‌شود. 

یک تا دو هفته بعد از علایم عمومی، «زردی» یا یرقان (زرد شدن سفیدی چشم ویا پوست) ایجاد می‌شود. فاصله‌ی بین تغییر رنگ ادرار و مدفوع تا یرقان حدود یک تا پنج روز است. با شروع زردی معمولاً علایم عمومی از بین می‌روند اما در برخی بیماران کاهش وزن وجود دارد که در مرحله‌ی یرقان نیز ادامه می‌یابد. در تعداد زیادی از بیماران مبتلا به هپاتیت ویروسی، به خصوص در کودکان، زردی ایجاد نمی‌شود.

گاهی در هپاتیتA یا E، خارش ایجاد می‌شود (به علت اشکال در جریان صفرا).
در برخی افراد کبد بزرگ می‌شود که پزشک در معاینه آن را تشخیص می‌دهد.

اگر هپاتیت بیش از شش ماه طول بکشد، به آن هپاتیت مزمن می‌گویند. هپاتیت B و C تمایل به مزمن شدن دارند.

اغلب افراد مبتلا به هپاتیت مزمن ممکن است ابتدا هیچ علامتی نداشته باشند. بیماران علامت‌دار اغلب از احساس خستگی شکایت دارند. خستگی با گذشت زمان بدتر می‌شود و می‌تواند منجر به ضعف شدید و ناتوانی شود. 

علایم شایع دیگر شامل موارد زیر است:
- احساس ناراحتی خفیف در قسمت فوقانی شکم
- بی‌اشتهایی
- تهوع
- درد مفاصل

اگر هپاتیت مزمن شدیدتر شود،‌ ممکن است بیمار علایم بیشتری را تجربه کند. مانند:
- یرقان (زردی سفیدی چشم و پوست)
- تورم شکم
- کاهش وزن
- ضعف عضلات
- ادرار تیره
- خونریزی خودبخودی و کبود شدن آسان و سریع
- گیجی و کاهش سطح هوشیاری که می‌تواند منجر به کوما شود.

تشخیص هپاتیت ویروسی
تشخیص هپاتیت حاد: وقتی فردی با علایم عمومی هپاتیت حاد که شبیه سرماخوردگی و یا انفلوانزا هستند، به پزشک مراجعه می‌کند، پزشک با توجه به شرح حال و سؤالاتی که از بیمار می‌پرسد ممکن است به هپاتیت مشکوک شود. سؤالاتی مانند اینکه آیا بیمار با فرد مبتلا به هپاتیت تماس داشته یا نه؟ آیا غذایی مانند صدف خام مصرف کرده یا نه؟ و سؤالاتی در مورد بهداشت فردی و غیره...
در معاینه نیز ممکن است پزشک به یافته‌هایی برسد که به نفع وجود هپاتیت باشد، مانند بزرگی و حساسیت کبد در معاینه، وجود زردی در چشم یا پوست و غیره... در این صورت پزشک برای شما آزمایش خون درخواست می‌کند. تشخیص قطعی هپاتیت با آزمایش خوان انجام می‌گیرد.

تشخیص هپاتیت مزمن: در مراحل اولیه‌ و زودرس هپاتیت مزمن که علایم وجود ندارند اغلب تشخیص با آزمایش خون انجام می‌شود.  با توجه به شرح حال و معاینه‌ی فیزیکی پزشک می‌تواند با توجه به شرح حال و معاینه‌ی فرد (بزرگی  حساسیت کبد، تجمع مایع در شکم، وجود یرقان) به هپاتیت مشکوک شود و برای تشخیص قطعی، آزمایش خون درخواست کند.

در آزمایش خون علاوه بر بررسی میزان آنزیم‌های کبدی، وجود ویروس‌های عامل هپاتیت و آثار آنها و مواردی تخصصی، بررسی می‌شوند که تصویر روشنی از بیماری به پزشک می‌دهد.
در برخی موارد، انجام بیوپسی کبدی (نمونه برداری از کبد) لازم است.

مجموع این بررسی‌ها به انتخاب بهترین درمان برای بیمار کمک بسیار زیادی می‌کند و انجام آنها ضروری و اجتناب ناپذیر است.

پیش‌ آگهی هپاتیت ویروسی
تقریباً تمام بیماران مبتلا به هپاتیت A بدون هیچ‌‌گونه عوارضی بهبود می یابند. همچنین در 95 درصد بیماران مبتلا به هپاتیت B بهبودی کامل حاصل می‌گردد. تنها در برخی موارد خاص مانند بیماران مسنی که اختلالات دیگری هم مبتلا هستند، هپاتیت شدید و طولانی می شود.

وجود علایمی مانند تورم شکم، تورم اندام و کاهش سطح هوشیاری، نشان‌دهنده‌ی وخامت اوضاع و پیش‌آگهی بدی برای بیمار است. این بیماران نیاز به بستری در بیمارستان و رسیدگی سریع دارند.

در افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B در صورتی‌که هپاتیت D اضافه شود، احتمال هپاتیت برق‌‌آسا و مرگ و میر افزایش می‌یابد.

حداکثر مرگ و میر در همه‌گیری‌های هپاتیت E در کشورهای توسعه نیافته نیز20-10 درصد بوده است. 

در هپاتیت مزمن، در مراحل پیشرفته و شدید،ممکن است سیروز کبدی به وجود آید و سیروز کبدی ممکن است به نارسایی کبدی و مرگ منجر شود مگر اینکه پیوند کبد انجام شود. احتمال ایجاد سیروز کبدی به شدت بیماری و میزان پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد.
عوامل دیگری که در پیش‌آگهی مؤثر هستند شامل علایم مشاهده شده در بیوپسی کبد، سنِ بیمار، نوع ویروس، سابقه‌ی مصرف الکل و وجود یا عدم وجود بیماری‌های دیگر است.
هر فردی که به سیروز کبدی مبتلاست ممکن است دچار سرطان کبد شود و بنابراین باید مرتباً غرباگری شود.

علایم و نشانه‌ای سیروز کبدی ممکن است در 30 – 15 درصد افرادی که برای بیش از بیست سال به هپاتیت مزمن دچار بوده‌اند، دیده شود.

درمان هپاتیت ویروسی
درمان‌ دوره‌ی حاد:
شروع ناگهانی و شدید هپاتیت، تهدید کننده ی حیات است و به بستری شدن در بیمارستان و درمان سریع نیاز دارد.

به جز موارد فوق و برخی موارد خاص (وجود علایم پیش‌آگهی بد)، در اکثریت موارد هپاتیت حاد نیازی به بستری در بیمارستان یا درمان ضد ویروس نیست. استراحت در بستر، برنامه‌ی غذایی پرکالری و مناسب و نیز نوشیدن کافی مایعات، باید در نظر گرفته شود. چون اغلب بیماران در انتهای روز دچار استفراغ می‌شوند، بهتر است قسمت بیشتر غذا صبح خورده شود. باید از مصرف داروهایی که در کبد سوخت و ساز می‌شوند یا عوارض جانبی برای سیستم صفراوی دارند، اجتناب شود.

نوشیدنی‌های الکلی نیز قدغن است! در صورت وجود استفراغ شدید و طولانی بستری در بیمارستان لازم است.

افراد بالغی که قبلاً سالم بوده‌اند و دچار هپاتیتB شده‌اند، به احتمال 99درصد بهبود می‌یابند! پس به جز درمانهای حمایتی، نیازی به درمان ضدویروس ندارند.
اغلب افراد مبتلا به هپاتیت حاد C، دچار هپاتیت مزمن خواهند شد؛ پس باید مورد درمان ضدویروسی قرار گیرند.

درمان هپاتیت مزمن:
هدف از درمان هپاتیت مزمن، جلوگیری از بدتر شدن بیماری و پیشگیری از سیروز کبدی و ناراسایی کبدی است. در اغلب موارد هپاتیت B و C خفیف، نیازی به درمان نیست و امکان اینکه بیماری بدتر شود، کم است. اما وقتی عفونت فعال است (تشخیص پزشک) یا نمونه‌برداری از کبد نشانه‌هایی از آسیب کبدی دارد، درمان برای از بین بردن عفونت فعال توصیه می‌شود. درمان برای همه‌ی افراد مبتلا به هپاتیت مزمن توصیه نمی‌شود؛ چرا که داروها عوارض جانبی زیادی دارند و همچنین ممکن است غفونت فعال عود کند!
هپاتیت‌های ویروسی با داروهای ضد ویروس درمان می‌شوند مانند اینترفرون آلفا،‌ریباویرین، لامی‌وودین و غیره .

عوارض هپاتیت ویرسی:
از عوارض هپاتیت ویروسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هپاتیت مزمن؛ از عوارض دیررس هپاتیتB و C است.
- هپاتیت برق‌آسا عارضه‌ی مهمی است که در هپاتیت B و D و E دیده می‌شود  و در آن کبد به طور وسیع و ناگهانی آسیب می‌بیند و می‌تواند منجر به کوما و مرگ شود.
- نارسایی کبدی؛ گیجی، عدم درک موقعیت، خواب‌الودگی، تورم شکم و تورم اندام نشان‌دهنده‌ی نارسایی کبدی است.
- سیروز کبدی و سرطان کبد؛ در مبتلایان به هپاتیت B و C مزمن، به خصوص اگر در کودکی مبتلا شده باشند.
- تعداد کمی از بیماران مبتلا به هپاتیت A چند هفته تا چند ماه پس از بهبودی، دچار عود هپاتیت می‌شوند. نشانه‌ی ظهور مجدد آن، بروز دوباره‌ی علایم در بیمار و در آزمایش خون است!
- گاهی هپاتیت C با برخی علایم و بیماری‌های پوستی همراه است.
- و ...

پیشگیری از هپاتیت ویروسی:
پیشگیری از هپاتیت A : پیشگیری اولیه با واکسن و پیشگیری ثانویه (پس از تماس با فرد مبتلا به هپاتیت‌A) با واکسن یا ایمونوگلوبولین است.

پیشگیری پس از تماس در موارد زیر انجام می‌شود:
- در افراد خانواده‌ی بیمار مبتلا به هپاتیت A
- به دنبال تماس جنسی با فرد آلوده
- تماس در مؤسسات نگهداری (مانند خانه‌ی سالمندان، شیزخوارگاه و ...)
- در مهدکودک‌ها در صورت تشخیص مواردی از هپاتیت A در کودکان یا کارمندان، باید پیشگیری با ایمونوگلوبولین در آن مرکز و افراد خانواده ی کودکان انجام شود.
در تماس‌های اتفاقی که در اداره، مدرسه و بیمارستان رخ می‌دهد، نیازی به پیشگیری نیست. اغلب در افراد مسن نیز به پیشگیری نیازی نیست چون معمولاً در طول زندگی آلوده شده و بدن‌شان ایمنی لازم را یافته است.

- افرادی که قصد دارند به مناطق گرمسیری‌ایی در کشورهای درحال توسعه، که هپاتیت A در آنجا فراوان است، مسافرت کنند،‌باید ایمونوگلوبولین دریافت کنند.

چه افرادی باید واکسن هپاتیت A دریافت کنند؟
- پرسنل نظامی
- کارکنان مراکز نگهداری و مهدکودک‌ها
- کارکنان آزمایشگاه
- مبتلایان به بیماری‌های مزمن کبدی
- مردان همجنس باز
- معتادان تزریقی
- افرادی که به هر دلیل مثلاً اختلالات انعقادی، مرتباً خون یا فراورده‌های خونی دریافت می‌کنند.
- پرورش‌دهندگان پستانداران و پریمات‌ها

واکسیناسیون شامل دو تزریق با فاصله‌ی 12 – 6  ماه است. در کودکان 18 – 2 ساله، سه تزریق است که فاصله‌ی بین تزریق اول و  دوم یک ماه و بین تزریق دوم تا سوم، 12 – 6 ماه است.

پیشگیری از هپاتیت B :
پیشگیری اولیه با واکسیناسیون به صورت سه بار در بدو تولد، یک و شش ماهگی انجام می‌شود (تزریق در عضله‌ی بالای بازو).

چه افرادی باید واکسن  هپاتیت B دریافت کنند؟
- کارمندان بهداشتی که با خون در تماس هستند.
- کارمندان و بیماران بخش همودیالیز
- کارمندان و ساکنین آسایشگاه های معلولین
- مردان همجنس‌باز
- افرادی که روابط جنسی متعدد دارند.
- بیماران هموفیلی
- افرادی که در تماس نزدیک یا تماس جنسی با فرد آلوده به ویروس هپاتیت B (HBs آنتی‌ژنِ مثبت) هستند.
- ساکنین مناطق آندمیک
- افرادی که مداوم به مناطق آندمیک سفر می‌کنند.

واکسیناسیون هپاتیت B در دوران بارداری بلامانع است.

پیشگیری ثانویه  این پیشگیری با ترکیبی از واکسن و ایمونوگلوبولین انجام می‌شود. برای موارد زیر است:
- کسانی که واکسینه نشده‌اند و با ویروس هپاتیتB یا فرد آلوده به این ویروس تماس داشته‌اند.
- نوزادانی که از مادران آلوده به ویروس هپاتیت B به دنیا می‌آیند.
- اشخاصی که با تلقیح پوستی یا مخاطی، خون یا سایر مایعات آلوده شده‌اند (فرورفتن سرسوزن، بلع مواد و ...)
- افرادی که با مبتلایان به هپاتیت حاد B تماس جنسی داشته‌اند.